LGS’ye Hazırlıkta Paragraf Sorularına Yaklaşım Teknikleri
Paragraf soruları, LGS Türkçe testinin belki de en belirleyici bölümlerinden biridir. Özellikle anlam bilgisi bölümünde yer alan bu sorular, öğrencilerin sadece okuma becerilerini değil aynı zamanda anlama, analiz etme ve çıkarım yapma yeteneklerini de ölçmektedir (MEB, 2023). Bu yazıda paragraf sorularına dair etkili yaklaşım teknikleri, bu soruların mantığı ve öğrencilerin sık yaptığı hatalara değinilecek; tüm bunlar bilimsel kaynaklara ve uzman görüşlerine dayandırılarak açıklanacaktır.
Paragraf Soruları Neyi Ölçer?
Paragraf sorularının amacı öğrencinin metni doğru okuması, anlaması ve metin içi bağlamlardan yola çıkarak çıkarımda bulunabilme yetisini ölçmektir (Korkmaz, 2019). Bu sorular yalnızca "ne anlatılmıştır?" değil, "nasıl anlatılmıştır?", "neden bu şekilde ifade edilmiştir?" gibi daha derinlikli sorgular içerebilir. Bu nedenle yalnızca okuma değil, aktif düşünme süreci de gerektirir.
Neden Zorlanılıyor?
LGS hazırlığında birçok öğrenci, paragraf sorularını uzun ve sıkıcı bulduğu için yeterli alıştırma yapmaz. Bu durum zamanla "anlamaya direnç" oluşturur. Ayrıca, öğrencilerin metni bir bütün olarak değil, yalnızca cümle cümle algılaması da ciddi bir dezavantaj yaratır (Akyol, 2018).
Örneğin, bir parçada yazarın amacı "bir fikri desteklemek" olabilirken, öğrenci bunu "karşıt fikir sunmak" olarak yorumlayabilir. Bu, metni bütünüyle kavrayamama sorununa örnektir.
Etkili Yaklaşım Teknikleri
1. Aktif Okuma Alışkanlığı
Metni sadece gözle taramak değil, aynı zamanda düşünerek, altını çizerek ve sorular oluşturarak okumak aktif okumadır. Aktif okuma sayesinde öğrenciler daha fazla bilgi yakalar (Beers & Probst, 2017).
2. Soru Kökünü Önce Okuma
Bazı uzmanlara göre (Öztürk, 2021), önce soru kökünü okuyup sonra metne dönmek, metnin hangi kısmına dikkat edileceğini belirlemek açısından avantaj sağlar. Bu yöntem, zamanı daha verimli kullanmayı da sağlar.
3. Ana Düşünce ve Yardımcı Düşünceyi Ayırt Etme
Her paragrafın bir ana düşüncesi ve onu destekleyen yardımcı düşünceleri vardır. Bu iki öğeyi ayırt edebilen öğrenciler, seçenekleri daha sağlıklı eleyebilir (Doğanay, 2022).
4. Zaman Yönetimi
LGS Türkçe testinde ortalama 20 paragraf sorusu bulunur ve öğrencilerin bu bölüme ortalama 35 dakika ayırmaları önerilir. Bu da soru başına yaklaşık 1.5-2 dakika demektir. Bu süreye uyum sağlayabilmek için bolca deneme çözülmelidir (MEB Ölçme Değerlendirme Dairesi, 2023).
5. Şık Eleme Stratejileri
Bazı seçenekler doğrudan metinle çelişir, bazıları ise "mutlak yargılar" içerir ("her zaman", "asla" gibi). Bu tarz ifadeler genellikle çeldirici olur. Bu durumda dikkatli şık elemesi yapmak gerekir (Kuru, 2020).
Uygulamalı Örnek
Soru: "Bu parçada yazarın asıl amacı aşağıdakilerden hangisidir?"
Metin: "Teknoloji sayesinde insanlar birbirine daha hızlı ulaşabiliyor. Ancak bu hızlı iletişim, yüz yüze etkileşimin yerini tam anlamıyla tutamıyor. Gerçek ilişkiler ancak birebir temasla gelişebilir."
Yanıt Analizi: Burada yazarın amacı teknolojiyle iletişimin dezavantajlarını vurgulamak ve birebir ilişkinin önemini anlatmaktır. "Teknolojiyi yüceltmek" ya da "iletişimi övmek" gibi seçenekler doğrudan elenebilir.
Günlük Pratik Önerileri
Her gün en az 5 paragraf sorusu çözmek,
Çözülen soruların doğru-yanlış analizini yapmak,
Anlamadığınız soruların açıklamasını yazmak,
Kitap okuma alışkanlığını artırmak, paragraf başarınızı da doğrudan etkiler (Çakmak, 2021).
Paragraf soruları ezberle değil, anlamayla çözülür. Bu becerinin gelişmesi ise yalnızca test çözmekle değil, doğru yöntemlerle okuma yaparak ve aktif bir analiz alışkanlığı kazanarak mümkündür. Öğrencilerin paragraf sorularını bir yük olarak değil, düşünsel becerilerini geliştiren bir fırsat olarak görmesi sınav başarısını doğrudan artıracaktır.
Kaynakça
MEB (2023). LGS Kılavuzu ve Örnek Sorular. https://www.meb.gov.tr
Korkmaz, Z. (2019). Türkçe Öğretiminde Anlam Bilgisi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Akyol, H. (2018). Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
Beers, K., & Probst, R. E. (2017). Reading Nonfiction. Heinemann.
Öztürk, M. (2021). Sınavlarda Paragraf Başarısı. İstanbul: Eğitim Dünyası Yayınları.
Doğanay, A. (2022). Anlam Bilgisi Stratejileri. İstanbul: Türk Eğitim Yayınları.
Kuru, M. (2020). Paragraf Soru Bankası. İstanbul: Delta Kültür.
Çakmak, N. (2021). Kitap Okuma Alışkanlığı ve Sınav Başarısı İlişkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 41(2), 145-161.