Türk Edebiyatında Postmodernizm: Kısa Bir Bakış
Postmodernizm, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan bir düşünce ve sanat akımı olarak; modernizmin evrensel doğrularını, düzen arayışını ve rasyonelliğini sorgulayan, çok katmanlı, parçalı ve çoğu zaman ironik bir yapıya sahiptir. Bu akım, Türk edebiyatında 1980 sonrası dönemde özellikle roman türünde etkili olmaya başlamıştır.
Türk Edebiyatında Postmodern Öğeler
Türk yazarlar, postmodernizmin şu özelliklerini edebiyatlarına yansıtmıştır:
Metinlerarasılık: Farklı eserlerden ya da tarihten alıntılarla oyun kurma (örnek: Orhan Pamuk'un "Benim Adım Kırmızı" adlı romanı).
Kurmacanın farkında olan kurmaca (metafiction): Yazarın anlatıya müdahalesi, okurla doğrudan konuşması.
Gerçeklik ve kurgu arasındaki sınırların silinmesi
İroni ve parodi kullanımı
Zaman ve mekânda kırılmalar
Başlıca Postmodern Türk Yazarları
Orhan Pamuk: Postmodern yapının en önemli temsilcilerinden. Kara Kitap, Yeni Hayat ve Benim Adım Kırmızı bu bağlamda değerlendirilebilir.
İhsan Oktay Anar: Fantastik ve tarihi kurguyu birleştirerek postmodern yapılar kurar. Puslu Kıtalar Atlası en bilinen eseridir.
Oğuz Atay: Her ne kadar bazı eleştirmenlerce postmodern değil, modernist olarak da anılsa da Tutunamayanlar romanındaki yapısal oyunlar, bilinç akışı ve metinlerarasılık gibi özelliklerle postmodernizmin habercisi sayılır.
Latife Tekin: Sevgili Arsız Ölüm gibi eserlerinde büyülü gerçekçilik ve geleneksel anlatıların postmodern biçimlerle harmanlanması öne çıkar.
Hasan Ali Toptaş: Dili kıran, zamanı eğip büken anlatımıyla postmodern anlatı tekniklerini sıkça kullanır (Gölgesizler).
Kaynakça
Eagleton, Terry. Edebiyat Kuramı: Bir Giriş. Ayrıntı Yayınları, 2021.
(Postmodern edebiyatın genel kuramsal çerçevesi için)
İsen, Mustafa. Türk Romanında Postmodernist Eğilimler. Akçağ Yayınları, 1998.
Pamuk, Orhan. Kara Kitap. İletişim Yayınları, 1990.
Anar, İhsan Oktay. Puslu Kıtalar Atlası. İletişim Yayınları, 1995.
Atay, Oğuz. Tutunamayanlar. İletişim Yayınları, 2000 (ilk baskı: 1971).
Toptaş, Hasan Ali. Gölgesizler. Doğan Kitap, 2009.
Günay, Umut. “Postmodernizm ve Türk Romanı Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2014.